Tarihi Derbi : Lahanacılar ve Bamyacılar

Cirit Takımları Olarak ‘Lahanacılar’ ve ‘Bamyacılar’: Tarihi Bir Derbinin Öyküsü

Ölene kadar Lahanacıyız!

“Lâhanaya kuvvet Bamyaya lezzet” tezahüratlarıyla inletirlerdi meydanları.

II. Murad’ın (1421-1451) takımına ise “Bamyacılar” adını verir.

Lâhanacılar yeşil, Bamyacılar mavi kadife esvap (forma)-kimisine göre kırmızı giyerlerdi.

Bu 2 takım sayesinde Yeniçeri Ocağı alttan sürekli güçlenerek gelmiştir. İstanbul’un fethinden sonra Lâhanacılar ve Bamyacılar müsabakalara İstanbul’da devam etmişlerdir. Zamanla imparatorluk başkentinin en önemli spor hadisesi halini almıştır Bu takımlardaki kişiler veya yakınları öldüklerinde ise mezar taşlarına bu simgelerin konulduğu görülüyor.

Taraftarların başında padişahlar geliyor ve halkla heyecan içinde takip etmektedirler . Fanatik Lahanacı Sultan III. Selim’in, takımına İlhâmî” mahlasıyla şiir yazıyor. Harem Ağaları, siyahi oldukları için genellikle Lâhanacı, Ak ağalar da Bamyacı adını almışlardır. Rivayetlere göre ünlü seyyah Evliya Çelebi’nin dört dişini kırdığını , kırılan dişlerini Viyana’da yaptırdığını yazar. Cirit oyunu, dini bayramların üçüncü gününde, doğum şenliklerinde mutlaka oynanırken genellikle padişahın isteği doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. Ters çarpmalar sonucu ölen ciritçilerin artması üzerine Sultan II. Mahmut’un Yeniçeri Ocağını kaldırmasıyla birlikte bu derbiler çeşmelerde ve anıt taşlarında yaşamaya başlamıştır. Günümüze kadar 3 tanesi duruyor. 1.si Topkapı Sarayı’nda Lâhana ve Bamya Anıtı, Cirit derbisinin padişahlar için önemini gösteriyor. 2.si Çengelköy karakolun hemen yanı başında bir ve 3.sü Beykoz’daki Paşabahçe Meydanı’nda yer olan Lâhana sembollü çeşme günümüzde de çalışır vaziyette ikinci lahana taşı olan Üsküdar’daki lahana taşı Çengelköy’deki karakolun hemen yanı başındadır.

Çengelköy Lahana Çeşmesi

1854 yılında Kavasbaşı Ahmet Ağa tarafından yaptırılmıştır. Kavasbaşı Ahmet Ağa Merzifonlu süvari alaylarına bağlıdır. Merzifon’da kurulan süvari alaylarına ‘lahanacı’ dendiğinden çeşme üzerindeki lahana bu alayı simgelemektedir1 . Mermerden, yivli, silindirik gövdeli küçük bir çeşmedir. Gövdenin yol tarafında kitabesi bulunmaktadır. Gövdenin üst bölümünde bilezikler mevcut olup yukarıya doğru kesit küçülmektedir. Üzerine lahana oturtulmuştur. 2006 yılında korunması gerekli kültür varlığı olarak tescillenmiştir. Çeşme günümüzde kullanılamamaktadır.

Merve Güneş Yücel